Gelderland

In de komende jaren worden buslijnen overal in Nederland openbaar aanbesteed. De Gelderlander schreef een korte serie over de stand van zaken in het Gelderse. In deel 2 komt de SP aan het woord, over prijsdumping, tekentafels en glanzende bussen.

Door ROB BERENDS
ARNHEM - In de komende jaren worden buslijnen overal in Nederland openbaar aanbesteed. Deel 2 van een korte serie over het openbaar vervoer. “De busmaatschappijen worden allemaal prijsdumpers.”
“Typisch voorbeeldje van tekentafelwerk", bromt SP’er Alex Mink, kritisch volger van het openbaar vervoer. “Tussen Ede en Wageningen bestonden drie buslijnen. Bij de aanbesteding vond de provincie dat twee lijnen wel genoeg waren. Nu zijn de bussen overvol en moeten mensen staan.”

Twee maanden lang rijdt de Brabantse vervoerder BBA op de Veluwe en meer dan duizend klachten zijn binnengekomen. Zo ging het eerder ook in andere gebieden waar het busvervoer openbaar werd aanbesteed. Klacht stapelde zich op klacht en in allerijl moesten dienstregelingen worden bijgesteld. Op de Veluwe worden veertig geschrapte bushaltes hersteld. Mink: “Arriva liet in het Rivierengebied een bus rijden van Kesteren naar Culemborg. Dat zijn twee plaatsen die weinig met elkaar hebben en waartussen amper een vervoersstroom bestaat. Die lijn liep niet goed en dat was voor de mensen die het gebied kennen geen verrassing.”

Tot veel vrolijkheid hebben de aanbestedingen niet geleid. Toch ziet minister Peijs van Verkeer in de kritiek geen reden haar beleid bij te stellen. Vanaf 2007 moet het busvervoer in heel Nederland openbaar worden aanbesteed. Voorheen had elk busbedrijf zijn eigen rayon en kreeg het een vaste bijdrage van de overheid.

Nu stellen provincies en stadsgewesten de voorwaarden vast, de bedrijven moeten met hun offertes komen. Vooral de drie grote busmaatschappijen BBA, Arriva en Connexxion leveren overal in het land een strijd op leven en dood. “Alle busbedrijven zijn prijsdumpers geworden”, zegt Mink. “Het systeem dwingt hen om zoveel mogelijk in de kosten te snijden. Ze zetten kortere bussen in en bezuinigen op faciliteiten voor het personeel.”

“Het is nu inderdaad eerst het geld en daarna de kwaliteit”, erkent regiomanager John Gielen van BBA.

Het doel van de concurrentie is om meer mensen de bus in te krijgen en de kosten omlaag te duwen. FNV Bondgenoten concludeerde onlangs na een onderzoek dat de twee doelen niet gehaald worden. Ook de Gelderse gedeputeerde van Verkeer Marijke van Haaren is niet de grootste fan van aanbestedingen. “Van mij zou het niet hoeven. Het is best goed als bedrijven gedwongen worden het vervoer scherp in de markt te zetten. Maar ik zou het na deze ronde van aanbestedingen prettig vinden om ook onderhands te kunnen gunnen. Dan kun je samen werken aan de verbetering van de kwaliteit. Als je bedrijven telkens uitknijpt, lukt dat niet.”

Het werkelijke effect van concurrentie is moeilijk te beoordelen. Want tegelijkertijd dwong het rijk de provincies om te bezuinigen op het openbaar vervoer.

BBA won de strijd om de Veluwe, maar moest het wel voor vier miljoen euro minder doen. “De meeste klachten gingen over opgeheven haltes en verdwenen lijnen. Dat had te maken met bezuinigingen", zegt Gielen. “Je krijgt nu geen zuiver beeld. Ik ben niet tegen aanbestedingen. In de oude systematiek maakte het niet uit hoe goed je het deed, je kreeg je geld toch wel. Het nieuwe systeem prikkelt.”

Overheden gebruiken de aanbestedingen om de kwaliteit van het busvervoer te verbeteren. Veel provincies eisen dat de vervoerder met nieuwe bussen gaat rijden. Van Haaren is daar voor, zij denkt dat een moderne uitstraling mensen de bus in lokt.

Maar bestuurder Remko Mast van FNV Bondgenoten denkt dat bestuurders die dit soort eisen stellen, verblind worden door ijdelheid. “Je ziet soms bussen waarbij je ogen pijn doen van de glans. Dat eisen die gedeputeerden alleen maar om goede sier te maken. Het is nergens voor nodig. Bussen gaan zeker twaalf jaar mee. Zo’n eis kost veel geld. Want als een vervoerder veel geld moet uitgeven aan nieuwe bussen, kan hij dat niet steken in een goede dienstregeling.”