Gelderland

De Gelderse SP hoopt dat het slepende probleem van de permanente bewoning van recreatiewoningen in Gelderland zo snel mogelijk opgelost wordt. Maar hoe dan? SP-Fractievoorzitter Eric van Kaathoven licht toe.

Hoe kijkt de SP tegen het probleem aan?
Eric van Kaathoven: “Uitgangspunten voor de SP zijn ten eerste het kijken naar de feitelijk ontstane situatie en niet doen aan wensdenken. Ten tweede het probleem fatsoenlijk oplossen en dan met name ook fatsoenlijk voor de mensen die het betreft.”

Wat is er aan de hand? “Met name in Gelderland zijn veel mensen permanent gaan wonen in woningen die volgens de ruimtelijke ordening voor recreatie bedoeld waren omdat ze bijvoorbeeld nabij of in groene gebieden gelegen zijn. Dit is om allerlei redenen (waaronder de woningnood en omdat gemeenten geen gewone woningen mochten bouwen) vrij massaal gebeurd. Een deel van de mensen wist dat dat eigenlijk niet de bedoeling was maar een groot deel is door gemeenten en initiatiefnemers gesuggereerd dat het wel zou mogen. Het gaat om mensen in allerlei soorten en maten. Van starters die geen enkele andere mogelijkheid hadden om aan een betaalbare woning in de buurt te komen tot gepensioneerden die hun oude dag liever in een groene omgeving doorbrengen. Ook de huizen verschillen nogal. Van goedkope huisjes die niet meer ruimte bieden dan een tweepersoons flatje tot ruime eengezinswoningen. Er zijn parken die nauwelijks te onderscheiden zijn van een gewone woonwijk en nooit voor recreatief gebruik gebouwd zijn en parken die echt lijken op een recreatieparken zoals de meeste mensen die kennen.”

Kamerlid Hans van Leeuwen en Eric van Kaathoven in gesprek met een bewoner

Wat betekent dat voor de mensen?
“Veel gemeenten hebben het op zijn beloop gelaten. Andere gemeenten zijn vroeg of laat (maar altijd nadat de woningen verkocht waren aan de mensen) wel gaan optreden. Vaak waren ze weinig succesvol en moesten ze overgaan tot tactieken die veel weg hebben van die van een Oostblokstaat. Mensen kregen brieven met dreigementen van dwangsommen van honderden euro’s per week met een maximum van meer dan twintig duizend euro. Omdat door glurende ambtenaren geconstateerd was dat de gordijnen overdag open waren. Maar als het al lukte om mensen weg te pesten of te procederen dan kwamen er gewoon weer nieuwe. Er is in Nederland nu eenmaal een schreeuwend gebrek aan betaalbare woningen en zeker op gewilde locaties. Gevolg is wel dat deze mensen die niets anders doen dan wonen in een woning, weliswaar een recreatiewoning maar toch, niet rustig kunnen slapen. Zij moeten elders ingeschreven staan bijvoorbeeld bij familie, of een flatje ergens huren. En ze moeten voortdurend alert zijn. De glurende overheid kan ze betrappen op te vaak aanwezig zijn in hun eigen woning op hun eigen grond. Stel je dat eens voor, dat je angstig moet zijn in je eigen woning, je eigen thuis! Ze zijn daarnaast maar tweederangs burgers. Ze kunnen geen gebruik maken van de WMO (thuiszorg) of stemmen in de gemeente waar ze feitelijk wonen. Wat de SP betreft moet aan deze situatie zo snel mogelijk een einde komen en moeten het weer volwaardige burgers worden.”

Wat moet er gebeuren?
“De SP stelt een oplossing in twee stappen voor. De eerste stap, en daar wordt al hard aan gewerkt, is het dichtdraaien van de kraan. Voorkomen moet worden dat nu nog nieuwe recreatiewoningen gebouwd worden die permanent bewoond gaan worden op plekken waar we dat vanuit de ruimtelijke ordening liever niet hebben. Want dan ontstaan weer nieuwe problemen. Het voorkomen van nieuwe gevallen kan door als provincie de Nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening in te zetten. De provincie kan daarmee eisen stellen aan nieuwbouw. Wat de SP betreft maken we daarbij geen onderscheid meer tussen recreatiewoningen en gewone woningen. Het gaat allebei om stenen en als je die verstening in een bepaald waardevol gebied niet wilt, moet je ook geen recreatiewoningen toestaan. Een enkele uitzondering zou kunnen worden gemaakt voor parken van recreatiewoningen met bedrijfsmatige exploitatie en een recreatieve verhuurplicht waarbij de woningen niet individueel verkocht mogen worden. Een nieuwe Center Parks dus indien die echt noodzakelijk is. Deze eerste stap, het dichtdraaien van de kraan, krijgt brede steun van de Gelderse politiek (gedeputeerde Verdaas heeft al toegezegd er alles aan te doen om nieuwe gevallen te voorkomen) en van belangenorganisaties van de bewoners van recreatiewoningen aan de ene kant (vereniging Vrij Wonen) en de natuur-en milieuorganisaties aan de andere kant (Gelderse Milieufederatie).”

En de bestaande gevallen?
“Dan houden we dus nog de bestaande gevallen over. En die moeten we fatsoenlijk oplossen. De SP is voorstander van een generaal pardon voor deze mensen in de vorm van een zogenaamde persoonsgebonden vrijstelling. Hierin wordt bepaald dat de huidige bewoner er de rest van zijn leven mag blijven wonen maar dat de woning zelf daarmee niet legaal wordt. Het pardon geldt voor alle gevallen voor 2003 (een grens die de minister heeft getrokken) en voor recreatiewoningen die (kunnen) voldoen aan het Bouwbesluit (het moeten kortom fatsoenlijke bewoonbare woningen zijn, dus ook geen stacaravans bijvoorbeeld). Deze maatregel zou een enorme rust bieden voor de mensen die het betreft en voor de gemeenten om hun energie niet langer te steken in speuren en procederen tegen beter weten in maar in het zoeken naar structurele oplossingen. Sommige gemeenten hebben momenteel meerdere ambtenaren in dienst voor de handhaving en huren juridische ondersteuning in voor de procedures wat hoge kosten met zich meebrengt.
Deze vervolgstap ligt in handen van de gemeenten. Het Rijk heeft het mogelijk gemaakt en de provincie heeft formeel geen positie. Dat betekent dat de provincie zo’n generaal pardon dus ook niet in de weg kan staan, waar het park ook ligt. SP kamerlid Hans van Leeuwen heeft geprobeerd landelijk een pardon erdoor te krijgen maar minister Cramer weigert dit. Zij vindt het een zaak van gemeenten.”

Dat is nog geen structurele oplossing?
“Daarmee zijn we er inderdaad nog niet. Voor een structurele oplossing moet per park maatwerk geboden worden. Wat de SP betreft kunnen gemeenten in overleg met de provincie maar voor twee opties kiezen: legaliseren of saneren. En hier speelt de provincie Gelderland wel een belangrijke rol. De provincie eist tot nu toe- in weerwil van een overgrote kamermeerderheid – dat gemeenten blijven optreden en niet legaliseren ook als ze dat wel zouden willen. Maar de gedeputeerde kan niet uitleggen – we hebben het meermaals gevraagd – welk ruimtelijk belang gediend wordt bij zijn verzet tegen legalisering.
De parken zijn er, met stenen huizen, parkeerplaatsen, rioleringen, lantaarnpalen en andere voorzieningen en al. De overlast voor de mogelijk kwetsbare omgeving wordt echt niet minder, misschien zelfs juist groter, als een permanent bewoonde recreatiewoning recreatief gebruikt gaat worden.

Dan zit er dus niet een gezin permanent maar elke week, elk weekend een nieuw gezin. Overigens snapt iedereen die de moeite neemt om eens te gaan kijken dat veel van deze parken nooit op de recreatiemarkt zullen kunnen komen. Daar zijn de woningen niet geschikt voor. Bovendien zijn er genoeg aanwijzingen uit onderzoeken dat er helemaal geen behoefte is aan nog meer recreatiewoningen voor recreatief gebruik. De Centerparksen van deze wereld kampen al met aanzienlijke onderbezettingen. In het theoretische geval dat al die mensen die nu permanent wonen, vertrekken (waar zouden ze naar toe moeten?) betekent dat alleen maar dat ze een deel van de markt van de commerciële parken afsnoepen. We hoeven dus niet te vrezen dat er extra recreatiewoningen gebouwd moeten worden vanwege de bestaande gevallen van permanente bewoning. Voor een aanzuigende werking hoeven we ten slotte ook niet te vrezen want de kraan daarvoor is bij de eerste stap al dichtgedraaid.”

Moeten alle parken gelegaliseerd worden?
“In het algemeen levert het legaliseren dus geen enkel ruimtelijk probleem op. In het zeer uitzonderlijke geval dat het provinciebestuur van mening is dat er echt geen permanente bewoning op die locatie zou mogen plaats vinden, zeggen ze dus feitelijk dat er ook geen recreatief gebruik zou mogen plaats vinden. De overlast is immers vergelijkbaar. Dan moet de provincie maar aantonen dat er eigenlijk geen stenen op die plek hadden mogen staan, de bewoners/eigenaren uitkopen en het park saneren en terug geven aan de natuur. Als de provincie dat echt zo belangrijk vindt en kan uitleggen dan moeten ze het ook echt aanpakken en niet de huidige situatie laten voortbestaan. De SP ziet vooralsnog geen enkel park waarvoor deze drastische optie gekozen zou moeten worden.

Wel zal ook voor de te legaliseren woningen gelden dat ze aan het Bouwbesluit moeten gaan voldoen. Gemeenten zullen afspraken moeten maken over de legalisatie met de bewoners. Misschien moeten nog bepaalde voorzieningen getroffen worden en de slagbomen (als die er al zijn) moeten weg zodat het een gewone wijk wordt. De gemeente Zevenaar heeft bijvoorbeeld nu al afspraken gemaakt met de bewoners van Riverparc om dat te regelen. Er is ook afgesproken dat de bewoners aan de kosten gaan bijdragen. Overigens mag van de provincie dit park (ook in haar nieuwe beleid) niet gelegaliseerd worden. Het ligt officieel buitendijks. Maar het ligt feitelijk op een verhoogd schiereiland dat net zo hoog is als de dijken en vormt geen belemmering voor de loop van de rivier. Dus eigenlijk is er niets aan de hand en zou het prima gelegaliseerd kunnen worden. Ik zie gedeputeerde Verdaas nog geen pleidooi houden om deze wijk te slopen, en terecht!”

Maar je moet illegaal gedrag toch niet belonen?
“Er zijn mensen die de gok gewaagd hebben en van deze recreatiewoningen gebouwd hebben vaak met gedoogde steun van gemeenten die anders geen bouwmogelijkheden hadden. Zij hebben de woningen individueel verkocht en er veel geld aan verdiend. Dat is nu een gegeven. Maar dat gegeven verandert niet door tegen beter weten in de mensen die er nu zitten proberen uit hun huis te jagen. Daar worden alleen de mensen die er nu wonen de dupe van. En natuurlijk zitten er hier – naast mensen die geen andere opties hadden - ook tussen die de gok gewaagd hebben en relatief goedkoop aan een woning gekomen zijn op een mooie groene plek die misschien nu of straks wel meer waard is. Overigens zijn veel van deze woningen tot nu toe achtergebleven bij de prijsstijgingen die we gewend zijn in de reguliere woningmarkt. Tot op zekere hoogte is hier dus sprake van een inhaalslag. Bovendien valt er met de belangenvereniging Vrij Wonen te praten over het afromen van eventuele buitensporige waardevermeerderingen in die gevallen waar dat aan de orde is.

Maar dat mensen van ruimtelijke ontwikkelingen voordeel hebben, gebeurt wel vaker. Een boer met grond op de plek waar een bedrijfsterrein of woonwijk gepland wordt is spekkoper. De mensen die in de jaren zeventig woningen gekocht hebben, hebben de prijzen ongelofelijk zien stijgen dankzij hypotheekrenteaftrek en te weinig nieuwbouw. Het is niet iets om vrolijk van te worden maar wel een gegeven. Het omgekeerde gebeurt ook. Mensen die aan de rand van de stad woonden met mooie weidse uitzichten en door de Vinexwijk er nu middenin wonen. Hun huizen worden minder waard. Dat zijn allemaal gevolgen van ruimtelijke keuzen die gemaakt worden.

Als we ons ruimtelijk beleid gaan voeren op basis van jalousie, dat we het vervelend vinden dat er mensen zijn die er beter van worden, kunnen we straks geen woonwijk of bedrijventerrein meer aanleggen. Jalousie kan ook geen reden zijn om te blijven proberen mensen uit hun eigen woning te jagen. Want als dat al lukt, dan zijn er echt alleen maar verliezers. Dan moeten deze mensen elders gaan wonen en ontstaat er dus nog meer druk op de toch al krappe woningmarkt. De mensen met weinig geld zullen belanden in een flatje driehoogachter als daar al plek is. Een deel van de woningen zal zorgen voor nog grotere leegstand bij commerciële parken en een deel zal tweede woning voor de allerrijksten worden. Hoe sociaal is dat?”

Iedereen staat te juichen bij dit voorstel?
“Heel wat politici en politieke partijen in de gemeenten en de provincie hebben zich in het verleden zo ingegraven met verbitterde standpunten, dat ze maar heel kleine stapjes durven te zetten. Dat bleek bijvoorbeeld in de statenvergadering van april waarbij de SP met de VVD en D66 een motie indienden om in ieder geval de oproep van de Tweede Kamer te volgen en in Gelderland gemeenten niet langer in de weg te staan. We kregen van geen enkele andere partij steun. Wel kwam er enkele weken later ineens een voorstel van de coalitiepartijen (PvdA, CDA, CU) en GroenLinks om onder voorwaarden legalisatie toe te staan. Dat klonk heel voortvarend maar de voorwaarden bleken zo scherp dat er feitelijk geen enkel Gelders park onder zou vallen. De bewoners werden dus blij gemaakt met een dode mus. Vorige week kwam het provinciebestuur met een reactie op dat voorstel dat iets soepeler is. Ten minste een park (in Buren) zou dan gelegaliseerd kunnen worden en dat zou winst zijn. Provinciale staten stemmen erover op 2 juli. Maar het zijn maar heel kleine stapjes waar de meeste mensen niets aan hebben.
De zaak ligt ook heel gevoelig in het college van gedeputeerde staten, het dagelijks bestuur van de provincie. Gedeputeerde Verdaas (PvdA) was in zijn vorige baan als Tweede Kamerlid voorvechter van een flexibele aanpak en een oplossing voor de bewoners. Maar als gedeputeerde mag hij dat niet meer zeggen. Zijn voorganger Theo Peters is nu nog gedeputeerde en was de grote pleitbezorger van hard optreden en fel tegen de legalisering. Verdaas is al eens teruggefloten toen hij in de pers een soepelere aanpak suggereerde.
Het heeft er dus veel van weg dat politieke prestige een zakelijke en voor alle betrokkenen wenselijke oplossing voorlopig nog in de weg staat. Dat politieke ego’s voor een menselijke oplossing gaan, is voor mij onbegrijpelijk.”

Tweede Kamerlid op werkbezoek bij bewoners recreatiewoningen

Dode mus voor bewoners van Recreatiewoningen