Gelderland

Er is veel te doen over de provincies de laatste tijd. Een omstreden nieuwe provinciebelasting in aanvulling op de kilometerheffing en dreigende rijksbezuinigingen maken dat de toekomst van de provincies ter discussie staat. Het zijn met name landelijke politici die kritisch zijn. Maar nu pleit SP fractievoorzitter in provinciale staten van Gelderland, Eric van Kaathoven, voor het opheffen van de grootste provincie van Nederland.

Onderstaand artikel werd 2 december 2009 gepubliceerd in De Gelderlander.

Na enkele jaren in de Gelderse provinciale politiek, kom ik tot de conclusie dat de provincie Gelderland met een gerust hart afgeschaft kan worden. Er zijn betere alternatieven.

De provincie is erg onbekend. Ondanks honderdduizenden euro’s kostende campagnes is de opkomst voor de verkiezingen erg laag: nog niet de helft van de mensen gaat stemmen. En buiten de verkiezingen is de belangstelling nog veel geringer. Leden van provinciale staten moeten op feestjes uitleggen dat dat een soort gemeenteraad is maar dan voor de provincie. En hoeveel mensen zouden weten dat we in Gelderland geregeerd worden door een coalitie van CDA, PvdA en Christen Unie die nota bene als motto heeft: ‘Gelderland maakt het verschil’? Wie weet wie de gedeputeerden zijn die ons besturen? Soms lijkt het wel – en ik zeg dit als neutrale constatering, niet als verwijt - of alleen andere bestuurders die de miljoenen van de provincie goed kunnen gebruiken, en allerlei organisaties die subsidie krijgen, de provincie weten te vinden. En natuurlijk de mensen die last hebben van provinciebesluiten om bijvoorbeeld een asfaltfabriek, snelweg of megastal in hun achtertuin te plempen en die daar (terecht!) tegen demonstreren. Wel jammer dat het dagelijks provinciebestuur dan weer slecht luistert naar dit soort betrokkenheid.

Ook qua identiteit speelt de provincie nauwelijks een rol. Vrijwel niemand voelt zich echt Gelderlander. Achterhoeker, Veluwenaar, Nijmegenaar, Arnhemmer, dat wel maar Gelderlander? Er zijn vast mensen die het Gelders volkslied uit het hoofd kennen en wiens hart sneller gaat kloppen bij het wapperen van de blauw, geel, zwarte vlag van de provincie. Maar ik ken ze niet. Daar komt nog bij dat de afstand ook fysiek groot is. Gelderland is de grootste provincie qua landoppervlak, met 56 gemeenten en rond de twee miljoen inwoners. Met de auto van Culemborg naar Winterswijk is anderhalf uur rijden, met de trein zelfs twee uur en drie kwartier. De hemelsbrede afstand van het meest westelijke deel van Gelderland (Lingewaal) en het meest oostelijke (Winterswijk) is net zo groot als die van Nijmegen naar Maastricht, van Doetinchem naar Amsterdam of van Apeldoorn naar Den Helder.

De afstand is helaas niet alleen fysiek erg groot. De provincie staat ook ver van de mensen af. Het lijkt wel een ivoren toren van bestuurders die vanaf de achterbank van de dienstauto naar het volk kijken en zich nauwelijks hoeven te verantwoorden. Zo werd publiek energiebedrijf Nuon verkocht aan een groot vuil buitenlands bedrijf terwijl de mensen dat helemaal niet wilden. En daar komen ze gewoon mee weg. Die ene helft die niet komt stemmen, kan de bestuurders al nergens op afrekenen. En die andere helft, daarvan stemt de overgrote meerderheid landelijk. En je kunt het ze ook niet kwalijk nemen. Via provinciale staten kiezen we immers de Eerste Kamer. Maar zo worden onze provinciale bestuurders dus nergens op afgerekend.

Erg missen zullen we de provincie niet. Wel moeten de taken die de provincie nu verricht ergens anders onder gebracht worden. Want het is natuurlijk niet zo dat er niets gebeurt op het provinciehuis. Veel taken kunnen naar gemeenten of het rijk. De jeugdzorg bijvoorbeeld kun je maar het beste dicht bij de kinderen die dat nodig hebben organiseren, in de gemeente dus. Uitzondering zijn grootschalige voorzieningen als gesloten inrichtingen, die kunnen het beste landelijk geregeld worden. Dat laatste geldt ook voor ambulances die gewoon overal in heel Nederland op tijd moeten komen. Het ontwikkelen van een ketting van natuurgebieden door heel Nederland (de zogenaamde Ecologische Hoofdstructuur) is ook beter thuis bij het rijk. De natuur trekt zich immers niets aan van provinciegrenzen. Meer betaalbare woningen, investeren in leefbare buurten en dorpen, zijn dan weer zaken die door de gemeenten prima geregeld kunnen worden.

Er blijven natuurlijk wel wat taken over die bij een bovengemeentelijke overheid een plek moeten krijgen, zoals bijvoorbeeld de ruimtelijke ordening. Wie de planning van bedrijventerreinen overlaat aan individuele gemeenten laat heel Nederland langzaam volbouwen met bedrijventerreinen en houdt geen groen meer over. In plaats van de provincies zouden daarom regio’s of gewesten moeten komen. Niet de ondemocratische regio’s zoals we die nu kennen maar gewesten met een eigen raad van rechtstreeks gekozen volksvertegenwoordigers. In Gelderland kun je denken aan vier gewesten of regio’s: Rivierengebied, Veluwe, Achterhoek en de stadsregio Arnhem/Nijmegen. In plaats van de huidige 53 statenleden kiezen we dan vier maal vijftien ‘regioraadsleden’. Deze nieuwe democratische regio’s staan (alleen al fysiek) een stuk dichter bij de mensen. De bestuurscentra liggen in Tiel, Apeldoorn, Doetinchem en Arnhem.

Tenslotte nog dit. Een plan om historisch bestuur als de provincie af te schaffen en te vervangen door vier democratische regio’s kan wat mij betreft alleen als de bevolking zich er in meerderheid achter stelt. Geen verschil in die zin met laten we zeggen, de nieuwe EU grondwet. Daarom pleit ik voor een referendum over de concreet uitgewerkte plannen. Dat kan dan meteen een van de eerste referenda worden waar de meerderheid voor stemt!

Eric van Kaathoven, fractievoorzitter SP Gelderland