Gelderland

In zijn algemene beschouwing tijdens de behandeling van de voorjaarsnota stelt SP-fractievoorzitter Eric van Kaathoven dat klein het nieuwe groot is. De provincie zou zich meer moeten bezighouden met kleinschalige landbouw, voorzieningen in dorpen en steden, trapveldjes en lokale energie-initiatieven. Tevens sprak hij zich uit tegen megastallen, megawinkelcentra, superprovincies of grote sommen geld voor commerciële topsport.

Lees hieronder de volledige bijdrage van fractievoorzitter Eric van Kaathoven namens de SP bij de behandeling van de Voorjaarsnota:

"Klein is het nieuwe groot… Die uitspraak komt uit een prachtig reclamespotje dat de tijdsgeest en wat we nu nodig hebben, wat mij betreft perfect aanvoelt. Dat spotje begint als volgt:

We leven in een geweldige tijd! Dat hoor je niet vaak op het nieuws, of in de krant. Daarom zeg ik het nog maar een keer. We leven in een ge-wel-dige tijd. De vrijheid die we hebben. Wat we allemaal weten en kunnen. Hoe we met elkaar verbonden zijn. Ieder van ons kan iets op de agenda zetten. En gehoord worden! De wereld wordt steeds kleiner.

En toch wachten we - als het om de economie gaat - op iets groots. Op iets wat van boven komt. Een beslissing. Groen licht. Maar dat komt er niet. De macht is niet meer aan groot. De kracht is aan klein....

Dan gaat het spotje verder om af te sluiten met het volgende:

Elke handeling, hoe klein ook, zet iets in beweging. Al die handelingen bij elkaar zorgen voor de grote, echte verandering. Een verandering naar een andere economie. Eerlijker, menselijker, groener, innovatiever. ...Samen maken we van klein het nieuwe groot.

Voorzitter, ik denk dat hierin mooi verwoord is wat we in deze tijd nodig hebben: Respect voor het kleine, het kleinschalige. Een einde aan de ongebreidelde schaalvergroting. En dat op veel terreinen.

Je kunt de kracht van klein overal terug zien. Het zijn de kleine bedrijven die voor de mooiste innovaties zorgen. Met nieuwe technologieën als bijvoorbeeld de 3D printer, zijn grote aantallen niet langer noodzakelijk. Er komt ruimte voor maatwerk, voor creativiteit. Je ziet het overal.

Zo zijn het niet de grote automerken die voor de belangrijkste vernieuwing zorgen. Nee het is het kleine Tesla dat onder leiding van de gedreven Elon Musk de autowereld op zijn kop zet. Tesla maakt volledig elektrische auto's met een enorm bereik en stopt er zoveel vernieuwing in dat deze auto's wel eens omschreven zijn als een ‘Ipad op wielen’. Hier vlakbij, in Duiven staat een showroom en servicecentrum voor wie het eens wil ervaren. En om het nog mooier te maken werd onlangs bekend dat Tesla al haar patenten open gooit. Iedereen mag meedoen. Zo komen we samen verder.

Een ander inspirerend voorbeeld is de Vegetarische slager, die klein begonnen, nu al een groot aantal winkels voorziet van vleesvervangers die de stap naar een dagje zonder vlees gemakkelijker maken voor de notoire vleesliefhebbers onder ons. Daarmee draagt het bedrijf bij aan minder klimaatverandering als gevolg van ons eetpatroon.

Klein dus met grote gevolgen.

Of wat te denken van de 19-jarige student Boyan Slat die een oplossing bedacht voor de soep van plastic in de oceanen . Wat klein begint met een filmpje op Youtube leidt tot grootse daden. Het idee: twee vijftig kilometer lange drijvende cilindervormige barrières te leggen die uitkomen in een V-vorm. Al het levende materiaal gaat onder de barrière door, plastic klotst tegen de barrières aan en gaat door de stroming langzaam naar de punt toe.

Ook in Gelderland zijn er de nodige voorbeelden van succesvolle kleine bedrijven en initiatieven. Denk aan de inwoners van Herwen die zelf een buurtwinkel startten om hun dorp leefbaar te houden, aan de binnenstadservice die in steeds meer binnensteden actief is , aan groene bouwer ORGA (architecten en installatiebedrijf) die op plek 9 van de innovatie top 100 eindigde. Aan het bedrijf Okimono uit het Arnhemse modekwartier dat T-shirts met artistieke bedrukkingen maakt, zeer gewilde producten. Zelfs onze Commissaris der Koning zagen we al eens in zo’n T-shirt (met Poetin erop, januari 2014 in verband met de Olympische Spelen).

En misschien halen we straks onze energie wel uit planten. Een groen dak om je auto op te laden, of natte natuurgebieden als elektriciteitscentrales van de toekomst. De Wageningse spin-off Plant-e is dat aan het ontwikkelen.

Als je trouwens ergens ziet dat klein het nieuwe groot is, danwel hier, bij de energieopwekking. Daar is een ware revolutie gaande. Die gaat van grootschalig en fossiel naar lokaal en duurzaam. Zonnepanelen op het dak, een HR-e ketel, windmolens in de gemeente of eentje verderop. Niet voor niets zijn de grote energiebedrijven ontzettend veel minder waard geworden en vallen daar de ontslagen, terwijl de lokale energiecorporaties groeien en bloeien. De tijden zijn veranderd.

Wat doet de provincie Gelderland hiermee? Het antwoord op die vraag is niet eenduidig. Op een aantal gebieden voelt de provincie die tijdgeest goed aan en op een aantal nog veel te weinig. Daar laten we kansen liggen.

Wat gaat goed? De provincie Gelderland steunt startende ondernemers, helpt ze hun bedrijf een succes te maken (Het project Ik Start Smart) en steunt via o.a. Oost NV innovaties die vaak klein beginnen. We hebben in deze staten al jaren aandacht voor kultuurhusen en andere voorzieningen die ook de kleine kernen leefbaar moeten houden. En in de robuuste investeringsimpuls wordt de crisis bestreden met steuntjes in de rug voor woningbouwplannen (Impulsplan Wonen) het opknappen van een aantal cultuurhistorische gebouwen en verduurzaming van huurwoningen. Maar ook de aanleg van breedband in het buitengebied maakt het juist ook voor kleinere bedrijven mogelijk om zich te ontwikkelen, en helpt de leefbaarheid. Overigens zou bereikbaarheid voor mobiele telefoons iets kunnen zijn waar de provincie net als bij breedband een rol pakt. Slechte bereikbaarheid kost in gevallen van nood levens. De provincie mag daar best wat meer het voortouw in nemen om dit probleem aan te pakken.

Voorzitter, dat de ontwikkeling naar megawinkels (of outletfactories) al dan niet in de weide of op het industrieterrein, onwenselijk is en daarom zoveel mogelijk gestopt moet worden, daar zet de provincie zich ook voor in. Binnensteden en de winkels in dorpen zullen hier zeker voordeel van hebben. Wat de SP betreft kan het niet duidelijk genoeg gezegd worden: red de binnensteden, stop megawinkelcentra.

Oog voor wat klein is, heeft de provincie dus zeker wel. Maar er kan nog veel meer gebeuren om de tijdsgeest goed aan te vullen.

Want megastallen, megakassen of in ieder geval aanzienlijke schaalvergroting in de tuinbouw en veeteelt blijven nog altijd mogelijk en daar wordt te weinig tegenover gesteld. Terwijl we eigenlijk, juist in deze waardevolle sector, de trend naar kleiner in plaats van groter zouden moeten omarmen. Meer kwaliteit in plaats van meer kwantiteit.

Als maar meer, als maar groter, dat leidt tot een grootschaligheid waardoor uiteindelijk het draagvlak aangetast wordt. Waarom als provincie niet veel actiever inzetten op een kleinschaliger landbouw, veeteelt? Producten (uit de streek) met meer waarde en een hogere prijs. Voedselcollectieven die zorgen voor een directe relatie tussen boer en klant en daarmee ook een hogere prijs voor de boer. Het omarmen van stadslandbouw die mensen weer meer bij de voedselproductie betrekt. Dus niet langer meedoen aan de race naar de laagste prijs maar kwaliteit bieden en verkopen.

Het kleinschalige landschap is waardevoller. Daar leven meer soorten, het is minder kwetsbaar en mensen wonen en recreëren veel liever waar het groen is. Waarom niet een campagne starten als 'Gelderse streken' maar dan voor Gelderse producten. Een soort “Made in Gelderland”. Graag ziet de SP dat de provincie daarin veel meer het voortouw neemt.

Een ander onderwerp waar de provincie het nog niet helemaal begrepen heeft, is de sport. Daar gaat veel geld naar grote evenementen en topsportaccomodaties. De SP stopt het liever in kleine initiatieven: een trapveldje, een plek voor skaters, een plekje om petanq te spelen voor onze ouderen, een trainer die schooljeugd helpt bewegen, een schoolplein ombouwen zodat het uitnodigt meer te bewegen. We hebben daar samen met de ChrsitenUnie en SGP een amendement over voorbereid. Want om nu miljoenen te stoppen in de komst van de Giro, een in enkele dagen voorbijrazend commercieel circus terwijl je voor het zelfde geld in alle Gelderse gemeenten extra kleinschalige sportvoorzieningen kunt aanleggen... Dan heb je het dus echt niet begrepen.

En op het gebied van cultuur gaat ook het nodige mis. Op zich is het prima om criteria vast te stellen waaraan cultuursubsidie aanvragers moeten voldoen. Dat schept meer duidelijkheid en minder kans op ons-kent-ons toekenningen. Maar de huidige criteria geven duidelijk voordeel aan grootschalige cultuur van ‘topklasse’ in de steden Arnhem en Nijmegen.

Gratis toegankelijke, vernieuwende en kleinschalige cultuurprojecten in de regio's Achterhoek, Veluwe en Rivierenland krijgen met de huidige tenderregels te weinig kansen. En buiten de regelingen om worden er ook nog eens extra grote projecten bevoordeeld zoals het Vrijheidsmuseum in Nijmegen, dat buiten de cultuursubsidie tender mogelijk wel vele miljoenen van de Provincie krijgt. Daar tegenover staat een museum als ‘t Olde Ambacht dat binnen de tender niet de benodigde punten heeft gescoord. Ze komen niet in aanmerking voor een beperktere bijdrage voor de verbouw en behoud van hun museum. Meer oog voor de waarde van het kleine zou bij cultuur zeer welkom zijn.

En het zomaar laten verdwijnen van bibliobussen op het Gelders platteland, toont al helemaal weinig respect voor het kleine. Weinig respect voor die kleine kern of dat dorp waar de kinderen en ouderen in de rij stonden voor de komst van de bibliobus. Gelukkig zijn de kleine scholen wel gespaard gebleven van kabinetsplannen. Op tijd is ingezien dat klein het nieuwe groot is.

Dat geldt ook voor de superprovincie van Plasterk. Als SP zijn we blij dat die van tafel is en hopen we dat we er ook van leren dat supergemeenten niet de weg zijn die we op moeten. Onlangs werden de uitkomsten van Groningse onderzoekers bekend dat fusiegemeenten niet goedkoper en ook niet beter zijn. Ook al zo'n teken dat de tijd van groot, groter grootst voorbij is.

Ik wil afsluiten met waar ik mee begon. De inspiratie voor mijn verhaal. We leven in een fantastische tijd. Met zoveel mogelijkheden. Maar die mogelijkheden zitten niet langer in groot. Die tijd is voorbij. Laten we de tijdsgeest omarmen en Gelderland een stuk mooier, menselijker, een stuk groener, innovatiever maken. Samen maken we van klein het nieuwe groot!"